Veerkracht: iedereen heeft het

Betekenis veerkracht

Wat is veerkracht? Je hoort de term overal voorbij komen. Veerkracht gaat eigenlijk over hoe flexibel je bent wanneer er zich uitdagingen en tegenslagen in het leven voordoen. Als je veerkrachtig bent, kan je met het leven mee bewegen, je bent wendbaar bij zowel bij tegenslagen als bij voorspoed – wat beiden belangrijk is. Het gaat dus om het vermogen te herstellen na tegenslag (denk aan de uitgerekte veer), en het vermogen mogelijkheden aan te boren om iets om te zetten in een kans. In veel situaties relevant, daarom is veerkracht zo belangrijk! 

Het belang van veerkracht wordt echter voornamelijk genoemd in stressvolle situaties, of bij tegenslagen – niet per se wanneer dingen van een leien dakje gaan. 

Iedereen heeft veerkracht!

Sinds de economische crisis van 2008 is de populariteit van veerkracht toegenomen. Niet gek: het ging toen ook vooral om hoe we daarvan konden herstellen, hoe we effectief en veerkrachtig met die stress om konden gaan. Die populariteit is alleen maar gegroeid, want: hoe ga je om met tegenslagen in een turbulent tijdperk waarin veel dingen veranderen in een heel hoog tempo? Je hebt vaardigheden nodig om om te kunnen gaan met veel veranderingen en tegenslagen. Voor de jongere, maar ook oudere, generaties geldt dat het niet gunstig is als ze worden weggehouden van moeilijkheden. Dit ontneemt hen de mogelijkheid om te leren dóór te zetten en inventief te zijn. Want: oefening baart kunst. Dus hoe vaker je tegenslagen overwint, hoe beter je erin wordt. 

Naast dat iedereen zijn veerkracht kan vergroten door ervaring, vinden wij het ook zo mooi dat íedereen veerkracht heeft. Iedereen heeft veerkracht, maar niet in elke situatie. Dit is namelijk afhankelijk van verschillende ingrediënten.

Welke ingrediënten dan?

Ingrediënten, zoals omgevingsinvloeden. (Het is hierboven ook al kort benoemd.) Laten we namelijk wel wezen, het is een tamelijk ‘gestoorde’ tijd. We zien dan ook dat het tempo van alle informatievoorziening en dingen kunnen bijbenen tegenwoordig wat roet in het eten gooit als we het hebben over manieren kunnen vinden om om te gaan met de stress. Het gooit ook roet in het eten bij stil kunnen staan bij de tegenslag en te reflecteren, we moeten immers weer door, toch? Het wordt wat lastiger om met stress om te gaan als je constant ‘aan’ staat en daardoor weinig buffer hebt. Zo is burn-out bijvoorbeeld (inmiddels) een maatschappelijk probleem geworden, omdat de hoeveelheid prikkels die we verstouwen (en te verstouwen krijgen) gigantisch is, omdat we zelf zoveel willen, door toenemend individualisme, prestatiedruk, trots zijn op ‘het altijd druk hebben’… Ook hierbij geldt dat veerkracht een rol speelt – hoe beter je met de veranderingen kan omgaan, hoe veerkrachtiger je bent. Het is juist hierom dat als wij ons focussen op het vergroten van veerkracht, de kans op een burn-out kleiner wordt. Maar ook hierbij spelen de omstandigheden een rol, daarom benoemen we het. Stress gerelateerde klachten, angst, depressie, komen voor in alle lagen van onze samenleving. Deze klachten zijn helaas heel gangbaar geworden, en daarmee dus ook een cultureel probleem. Veel mensen willen dit anders, willen rustiger aan kunnen doen. Nu leren we bewust ademhalen door mindfulness bijvoorbeeld. Een positieve ontwikkeling als je het ons vraagt, en ook broodnodig. Bewuste ademhaling is de basis van in een ruststand terecht komen, áls je door je neus ademhaalt. (Daar is van alles over te lezen, dus waag vooral een online zoektocht als het je interesseert.) Je kan dus alleen al met je ademhaling veerkrachtiger worden. 

Het onderwerp is zo veelomvattend en interessant, we wijden weer eens teveel uit. ; )

Dus, wat waren de ingrediënten. Naast omgevingsinvloeden (de maatschappij, cultuur, familie, vrienden, werk, school, etc.), is een ander ingrediënt bij veerkracht de persoonlijke stijl van iemand. De een is wat optimistischer ingesteld dan de ander, en die manier van betekenis geven is zeker van invloed op hoe makkelijk je veerkracht kan benutten. Je kan wel degelijk leren op een andere manier betekenis te geven, overigens. Wij doen dat in trajecten via o.a. cognitieve gedragstherapie en Positieve Psychologie. 

Dat gezegd hebbende, veerkracht is een dynamisch proces, wat betekent dat het dus niet een persoonlijke eigenschap is die je wel of niet hebt. Iedereen heeft veerkracht, én heeft het niet. Klinkt misschien wat raadselachtig, maar niet elke stressor of tegenslag is hetzelfde, en soms kunnen we er wel mee omgaan en soms niet. Dit heeft óók te maken met of je al bekend bent met de stressor die zich voordoet. Als dat zo is, lukt het mensen doorgaans beter om met de stressor om te gaan, omdat ze er al ervaring mee hebben. Dus weer: oefening baart kunst. 

 

Eén ding is zeker: veerkracht versterk je NIET door het weghalen van de stressor. Het gaat juíst om blootstelling, alleen dan gedoseerd – daarmee kan je je tolerantie verhogen. In de psychologie noemen we dat ‘frustratie-tolerantie’, waarmee je dus je veerkracht vergroot. 

 

Als laatste ingrediënt is het belangrijk dat je hulpbronnen kan inzetten. Hulpbronnen kunnen zowel persoonlijk zijn (bijvoorbeeld: zelfeffectiviteit, optimisme, motivatie, hoop, betekenisgeving, controle, toewijding) als bronnen gerelateerd aan de omgeving (bijvoorbeeld: hechte relaties, zoals partner, familie, vrienden; maar ook de sociale netwerken zoals de sportclub, religie én de gemeenschap, zoals de buurt waar je woont, school of werk).  

 

Je kan veerkracht vergroten

We herhalen het maar nog een keer: oefening baart kunst. Dat betekent dus ook dat jij je veerkracht kunt versterken. Het is te leren, en in de praktijk doen we dat vaak door training (concrete situaties) en rollenspellen. Zelf erover praten en schrijven helpt ook, voor het vormen van je eigen verhaal en uitleg voor wat er gebeurd is. Het opschrijven zelf helpt heel goed als uitlaatklep en vervolgens nadenken over wat je geschreven hebt kan helpen meer inzicht te krijgen. Daarna kan je proberen een meer positieve draai te geven aan wat je opgeschreven hebt, ‘kan ik hier op een andere manier naar kijken?’. Door een positieve (of neutrale) benadering van wat er gebeurd is, zet je je veerkracht in. Dat noemen wij een helpend narratief bedenken. Geloof ons, ook dit kunnen de meeste mensen – zo niet alle – leren. 

Een tip van ons is om eens goed te kijken naar hoe jij verhalen – over tegenslagen en voorspoed – aan jezelf vertelt. 

Wat is niet zo effectief voor veerkracht?

We vinden het toch ook nog even belangrijk om te benoemen wat niet zo effectief is voor veerkracht:

• De slachtofferrol (‘dit overkomt altijd alleen maar mij’, ‘ik heb altijd pech’, ‘dat heb ik weer’). Als je in deze rol vastzit, zal je moeten leren meer verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven. Je hebt altijd een keuze in hoe je met een situatie omgaat.

• De vechtersrol (‘wie denken ze wel niet dat ze zijn’, ‘ik zal ze eens wat laten zien’). Als je in deze rol vastzit, zal je moeten leren te verzachten, je harde schil af te pellen en dus ook meer los te laten. Niet voor alles hoef je de strijden. 

 Wanneer je het gevoel hebt dat je invloed hebt op hoe je met dingen/situaties omgaat, én je kan je ook over bepaalde dingen heen zetten, ben je beter in staat in balans te blijven en tegenslagen het hoofd te bieden.  

Andere berichten